دکتر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، در تاریخ ۲۷ آذر ۱۴۰۳ در بازدید از سازمان برنامه و بودجه اظهار داشت: «چگونه روزانه ۲۰ میلیون لیتر سوخت گم می‌شود؟ درحالی‌که تولیدکننده و عرضه‌کننده خودمان هستیم!» ۲۱ روز قبل از این اظهارنظر، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، نیز فاش کرده بود: «روزانه بین ۲۵ تا ۳۰ میلیون لیتر فرآورده از کشور قاچاق می‌شود؛ تردید نکنید این قاچاق سازماندهی شده است.» غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، رئیس قوه قضاییه ایران، هم پیش‌تر گفته بود: «قاچاق یکی از مشکلات اساسی کشور است. از یک طرف در مقوله بنزین با ناترازی در تولید و مصرف مواجهیم و از طرفی دیگر در کشور ما بنزین و گازوئیل قاچاق می‌شود که باید تلاش کنیم این مشکل را رفع کنیم.»
تفاوت قیمت سوخت در داخل ایران و کشورهای همسایه، راه را برای قاچاق گسترده فرآورده‌های نفتی هموار کرده است. علیرضا سلیمی، عضو هیأت رئیسه مجلس، نیز گفته است: «اگر رئیس‌جمهوری ادعا می‌کند که سوخت گم شده، باید مشخص کند چه کسانی این سوخت‌ها را قاچاق کرده‌اند. قانون برای مبارزه با قاچاق وجود دارد و دولت باید جلوی آن را بگیرد.»
نیروگاه‌ها مظنونین قاچاق سوخت
مالک شریعتی، عضو کمیسیون انرژی مجلس، در فروردین امسال با افشای قاچاق سوخت توسط نیروگاه‌ها اعلام کرد که نهادهای نظارتی از مجلس تقاضا کرده‌اند تا برای حجم بالای تخلفات نیروگاه‌ها در قاچاق سوخت چاره‌ای بیندیشند. شریعتی در یک ویدئو تأکید کرد: «شاید رویمان نمی‌شود بگوییم ۱.۵ میلیارد لیتر، آمار رسمی قاچاق سالانه سوخت مایع در نیروگاه‌هاست.» به گفته این نماینده مجلس، عمده قاچاق گازوئیل در ایران مربوط به نیروگاه‌هاست و هیچ نظارتی بر آن انجام نمی‌شود. او با اشاره به «حساب‌سازی و فاکتور درست کردن» اعلام کرد: «تانکرها گازوئیل را در نیروگاه‌ها تخلیه نمی‌کنند.»
قاچاق سوخت قبل از تحویل آن به نیروگاه
نعمت‌الله نجفی، مدیر عملیات شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران می‌گوید: اگر الگوی مصرف مشخصی برای توزیع سوخت نیروگاهی تدوین شود، از هدررفت سالانه حدود یک میلیارد لیتر سوخت نیروگاهی جلوگیری می‌شود و ابهامی درخصوص تناسب بین رشد تولید و رشد مصرف به‌وجود نمی‌آید. این مقام وزارت نفت می‌افزاید: توزیع سوخت نیروگاه‌ها براساس آیین‌نامه ۴۴ مواد ۵ و ۶ قانون مبارزه با قاچاق انجام می‌شود و باید الگوی مصرف مشخصی برای توزیع سوخت نیروگاهی تدوین شود، چراکه ممکن است بسیاری از فرآورده‌های انتقال‌یافته به نیروگاه‌ها نرسد، یا به جای تولید برق در مصارف دیگری به‌کار گرفته شود.
پاسخ وزارت نیرو به ادعاها
ناصر اسکندری، سرپرست معاونت راهبری تولید شرکت برق حرارتی با تأکید بر اینکه به هیچ عنوان امکان قاچاق سوخت از داخل مخازن نیروگاه‌ها وجود ندارد، گفت: محل تحویل سوخت نیروگاه‌ها، مخازن ذخیره‌سازی آنهاست و اگر سوخت مصرفی در مسیر فرآیند تحویل با تخلف روبه‌رو شود در حوزه نیروگاه‌های کشور نیست. او با اشاره به انتشار برخی شایعات مبنی بر اینکه سالانه حدود یک میلیارد لیتر از سوخت نیروگاه‌ها در مسیر تحویل به نیروگاه‌ها منحرف و یا قاچاق می‌شود، گفت: موضوع قاچاق سوخت از مخازن نیروگاه‌ها با توجه به نظارت سه‌جانبه و تطبیق میزان تولید و سوخت دریافتی غیرممکن است. به‌گفته این مقام وزارت نیرو، تفاهم نامه‌ای در این ارتباط با شرکت پخش فرآورده‌های نفتی منعقد شده است که براساس آن محل تحویل سوخت نیروگاه‌ها، مخازن سوخت مایع نیروگاه است. یعنی تا قبل از اینکه سوخت وارد مخزن شود، متعلق به نیروگاه نیست. اسکندری توضیح می‌دهد: از زمانی که سوخت وارد مخزن می‌شود به هیچ وجه امکان قاچاق از این مخازن وجود ندارد، چراکه به محض اینکه نفتکش وارد نیروگاه می‌شود، به‌صورت اتوماتیک روی باسکول ورودی نیروگاه وزن‌سنجی و پارامترهای فیزیکی آن کنترل و میزان ناخالصی آن پایش می‌شود و همه مشخصات بارنامه، تانکر، وزن و پارامترهای سوخت ثبت می‌شود.
قاچاق گازوئیل به اسم ترانزیت
خروج گازوئیل در پوشش ترانزیت صوری روش دیگری است که براساس آن قاچاقچیان بدون ورود گازوئیل به داخل کشور، گازوئیل یارانه‌ای داخلی را بارگیری و با جعل اسناد تحت عنوان گازوئیل ترانزیتی از کشور خارج می‌کنند. یک مسیر کم‌دردسرتر، قاچاق سوخت با قطارهای باری است، چرا که به‌دلیل نظارت کمتر روی حمل‌ونقل ریلی نسبت به حمل جاده‌ای، تجمیع‌کنندگان، گازوئیل را به وسیله حمل ونقل ریلی تا شهرهای مرزی حمل می‌کنند و تحویل قاچاقچیان سوخت می‌دهند. مسیر چهارم هم خروج گازوئیل با تعبیه مخزن جاساز در تانکرهای صادراتی است. در این روش قاچاقچیان از روش اظهار فرآورده‌های پایه روغنی که نیازی به ارائه فاکتور منشأ برای اظهار در گمرک ندارند سوء استفاده می‌کنند. آنها تعبیه جاساز و نصب آنها در دریچه‌های تانکرهای حمل این فرآورده‌ها که ازآنجا نمونه‌برداری انجام می‌شود، فرآورده روغنی را در آن محفظه می‌ریزند و بقیه حجم تانکر را با گازوئیل پر و به خارج از کشور قاچاق می‌کنند. راه پنجم هم قاچاق گازوئیل با سوءاستفاده از سهمیه سوخت شناورهاست، چرا که شناورهای داخلی اعم از لنج‌های صیادی و باربری و شناورهای سنگین‌تر با ارائه مانیفست حمل بار، با توجه به حجم بار و نوع شناور خود سوخت یارانه‌ای دریافت می‌کنند و صاحبان شناورها بدون حمل بار با دریافت مانیفست، سوخت یارانه‌ای را در آب‌های آزاد می‌فروشند.
سود قاچاق سوخت در هر دقیقه بیش از ۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان است
رئیس اتحادیه انرژی گفت: بر اساس سخنان خود مسئولان کشور و افراد دست اندرکار حوزه سوخت که در رسانه‌های رسمی مطرح کرده‌اند محاسبه کرده و متوجه شدم که ساعتی بالغ بر ۶۰ میلیارد تومان و دقیقه‌ای بیش از ۱ میلیارد تومان سود قاچاق سوخت است. فقط دقت کنید که ابعاد این فاجعه قاچاق چقدر است.
یا دولت زورش به قاچاقچیان نمی‌رسد یا قاچاقچیان قدرت فراتر از حد دارند!
رئیس اتحادیه انرژی گفت: «رئیس مجلس می‌گوید روزانه یا بهتر است بگویم هر روز بین ۲۵ تا ۳۰ میلیون لیتر، قاچاق سوخت داریم. مدیر عملیات شرکت پخش فرآورده‌های نفتی کشور که فرض می‌شود باید از همه چیز مطلع باشد، چرا که همه چیز زیردست سازمان آن هاست، نیز می‌گوید سالانه ۱ میلیارد گازوئیل از انبار‌های مبداء به سمت نیروگاه‌ها حرکت می‌کند، اما به نیروگاه‌ها نمی‌رسد؛ یعنی وسط راه دزدیده می‌شود. فرمانده مرزبانی هم می‌گوید از اول سال تا کنون، ۲۰ میلیون لیتر سوخت قاچاق را کشف و ضبط کرده است. روزی که این سخنان مطرح شد، ۲۶۹ روز از سال گذشته بود. پس وقتی آقای قالیباف می‌گوید روزی ۳۰ میلیون لیتر و فرمانده مرزبانی می‌گوید ۲۰ میلیون لیتر از اول سال تا روز ۲۶۹ سال، پس این یعنی مقدار قاچاق کشف و ضبط شده از کل این ۲۶۹ روز، دو سوم یک روز است. تمام این اعداد و معادلات که کنار هم بگذاریم مشخص می‌کند که به هزار و یک دلیل، این اتفاقات را نمی‌توانیم قاچاق بنامیم.»
پرونده‌های قاچاق سوخت در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۷ درصد رشد کردند
سردار جلال امینی، رئیس پلیس مبارزه با قاچاق کالا و ارز درمورد راهکارهای مقابله با قاچاق سوخت بیان کرد: یکی از اولویت‌های مأموریتی فراجا مبارزه با قاچاق است و قاچاق سوخت اولویت اصلی ماست؛ به طوری‌که در ۹ ماه سال جاری تقریباً ۲۵ هزار پرونده در حوزه قاچاق سوخت تشکیل داده‌ایم؛ یعنی حدود ۳۵ درصد از کل پرونده‌های ما را فقط قاچاق سوخت به خودش اختصاص داده است و بیش از ۳۶ درصد کل متهمان قاچاق مربوط به قاچاق سوخت هستند و حدود ۲۴ هزار نفر قاچاقچی یا متهم به قاچاق سوخت را دستگیر کرده‌ایم و تحویل مراجع قضایی داده‌ایم و حدود ۴۹ درصد از کل خودرو‌هایی که حامل قاچاق سوخت بوده‌اند را توقیف کرده‌ایم و از نظر تعداد پرونده‌ها در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، ۱۷ درصد رشد داشته‌ایم و از نظر میزان کشفیاتی که به صورت فیزیکی تحویل داده‌ایم ۶۱ درصد بوده‌اند.
به پیوست اینفوگرافی تهیه شده در خانه هم‌افزایی انرژی و آب در رابطه با آخرین آمارها در زمینه قاچاق سوخت منتشر شده است.
