«خانه محیط زیست هم‌افزایی انرژی و آب خراسان رضوی» روز چهارشنبه نهم مهرماه ۱۴۰۴ با حضور جمعی از مقامات ملی و استانی حوزه محیط زیست، انرژی و آب در مشهد افتتاح شد.
این مرکز با هدف پیگیری تخصصی چالش‌های بین‌بخشی، تسهیل‌گری در حل مسائل محیط زیستی و ایجاد همبستگی نوآورانه میان نهادهای مرتبط با حوزه‌های آب، انرژی و محیط زیست راه‌اندازی شده است.
در مراسم افتتاح این خانه، محمدحسین بازگیر مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی و مسئولیت‌های اجتماعی سازمان حفاظت محیط زیست کشور، هادی رجایی‌نیا مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان رضوی، نمایندگانی از اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان، شرکت‌های تابعه وزارت نفت و نیرو و اعضای کارگروه ساماندهی و احیای رودخانه کشف‌رود حضور داشتند.
محمدرضا فلفلانی مدیرعامل خانه هم‌افزایی انرژی و آب در این مراسم گفت: «افتتاح خانه محیط زیست در دل خانه هم‌افزایی، همزمان برگزاری نشست کارگروه ساماندهی و احیای رودخانه کشف رود با تمرکز بر حل یکی از بحران‌های محیط زیستی شهر مشهد، برای ما گام بزرگ و موثری است.»
مدیرعامل خانه هم‌افزایی تصریح کرد:«نگاه ما در خانه، شناسایی علل ریشه‌ای مسائل و تفکر مبتنی ریسک است، لذا در تلاش هستیم از ارائه راهکارهای کوتاه‌مدت و مُسکن‌وار خودداری کنیم و به راهکارهایی که علل ریشه‌ای را حذف و پیامدهای نامطلوب را به حداقل می رسانند، بپردازیم.»
وی با اشاره به حضور نمایندگان نهادهای مختلف از جمله شهرداری، شرکت آب، آب منطقه‌ای خراسان رضوی، سازمان تحقیقات جهاد کشاورزی و سایر ذی‌نفعان در نشست کارگروه ساماندهی و احیای کشف رود افزود: «این هم‌افزایی میان نهادها با نگاه حل مسئله، نقطه قوت این نشست است و امیدواریم با حمایت اداره‌کل محیط زیست استان، بتوانیم تعاملات را عمیق‌تر و اقدامات را غنی‌تر پیش ببریم.»
فلفلانی همچنین از حضور برخی از اعضای هیئت‌مدیره خانه در این جلسه خبر داد و از مشارکت فعال آنان در مسیر سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری در حوزه منابع حیاتی کشور تقدیر کرد.
لزوم هم‌افزایی نهادی برای حل بحران رودخانه کشف‌رود
عضو هیئت‌مدیره خانه هم‌افزایی انرژی و آب و نماینده شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در کارگروه ساماندهی رودخانه کشف‌رود گفت: حل بحران‌های رودخانه کشف‌رود نیازمند همکاری و هم‌افزایی همه دستگاه‌های اجرایی و تخصصی است.
دکتر رضا براتی در مراسم افتتاح خانه محیط زیست هم‌افزایی انرژی و آب خراسان رضوی اظهار کرد:«بحران رودخانه کشف‌رود ابعاد متعددی دارد که شامل مسائل محیط زیستی، اقتصادی، منابع آب و انرژی می‌شود. بنابراین ضروری است که همه ارگان‌ها در کنار یکدیگر برای حل این مسئله اقدام کنند.»
وی با اشاره به روند پیگیری‌های انجام‌شده افزود: «تا کنون بیش از ۲۵ جلسه تخصصی در زمینه‌های اجرایی و مطالعاتی برگزار شده است. در این جلسات، اولویت‌های اجرایی پروژه‌ها مشخص شده و متولیان هر بخش نیز تعیین شده‌اند.»
براتی ادامه داد: «ما پس از ابلاغ وظایف، فرآیند مطالبه‌گری را آغاز کرده‌ایم تا پروژه‌ها به بهترین شکل ممکن اجرا شوند. امیدواریم این تلاش‌ها در راستای حل یکی از معضلات بزرگ محیط زیستی شهر مشهد به نتیجه مطلوب برسد.»
وی در پایان ضمن قدردانی از مشارکت نهادهای مختلف، بر اهمیت استمرار همکاری‌ها و تقویت رویکرد مسئله‌محور در جلسات کارگروه ساماندهی رودخانه کشف‌رود تأکید کرد.
بازگیر: رودخانه‌های ایران قربانی برداشت بی‌رویه و سیاست‌گذاری‌های ناهماهنگ شده‌اند
مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی و مسئولیت‌های اجتماعی سازمان حفاظت محیط زیست کشور گفت: رودخانه‌های ایران از جمله کشف‌رود، کارون، سفیدرود، سیمره و کرخه با چالش‌های مشابهی مواجه‌اند که ناشی از ورود انواع آلاینده‌ها، برداشت‌های بی‌رویه و نگاه سازه‌محور به توسعه منابع آبی است.
محمدحسین بازگیر در مراسم افتتاح خانه محیط زیست هم‌افزایی انرژی و آب خراسان رضوی اظهار کرد:«نام کشف‌رود که در خراسان مطرح می‌شود، ذهن مرا به رودخانه‌هایی چون کارون، سفیدرود و کرخه برد که همگی با مشکلات مشابهی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. ورود فاضلاب‌های خانگی، صنعتی، پسماندهای کشاورزی و حتی زباله‌های غیرقابل تصفیه به بستر رودخانه‌ها، چهره طبیعی این منابع حیاتی را دگرگون کرده است.»
وی با انتقاد از برداشت‌های بی‌رویه از رودخانه‌ها افزود: «در بسیاری از مناطق، با کمترین جریان آب، صدها موتور پمپ و شلنگ در بستر رودخانه‌ها نصب شده‌اند. این وضعیت در زاگرس، زادگاه من، به وضوح دیده می‌شود و نتیجه آن، نابودی اکوسیستم‌های آبی و خشکی است.»
بازگیر با اشاره به نگاه سازه‌ای در مدیریت منابع آب گفت: «در ذهن بسیاری از مدیران، توسعه یعنی ساخت بند انحرافی، سد یا اصلاح هندسی رودخانه‌ها. این تفکر باعث شده رودخانه‌های طبیعی و وحشی که بخشی از تاریخ و زیست‌بوم ما هستند، به مسیرهای مصنوعی هدایت شوند که هر ساله با طغیان و تخریب همراه است.»
وی تصریح کرد: «تصرف حریم رودخانه‌ها، واگذاری زمین‌های آزادشده به افراد، و تبدیل بستر رودخانه‌ها به محل اجرای پروژه‌های اقتصادی مانند پرورش ماهی، نمونه‌هایی از تعارض منافع با زیستمندان رودخانه‌هاست. این اتفاقات در رودخانه‌هایی چون مهابادچای، دز، الکن و سزار نیز مشاهده شده است.»
مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در پایان تأکید کرد: «برای حل بحران رودخانه‌ها، باید از نگاه بخشی و منفعت‌طلبانه فاصله گرفت و با رویکردی جامع، علمی و مشارکتی، به احیای این منابع حیاتی پرداخت.»
بازگیر: خانه‌های محیط زیست باید محور آموزش، مسئولیت‌پذیری و مشارکت باشند
مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی و مسئولیت‌های اجتماعی سازمان حفاظت محیط زیست کشور گفت: خانه‌های محیط زیست باید سه مأموریت کلیدی را دنبال کنند؛ ارتقای فرهنگ حفاظت از محیط زیست، تقویت مسئولیت‌پذیری اجتماعی و توسعه فعالیت‌های مشارکتی.
محمدحسین بازگیر اظهار کرد: «یکی از دردهای اصلی کشور، کمبود جلسات گفت‌وگو و گفتمان‌سازی در حوزه محیط زیست است. بسیاری از پروژه‌ها تحت تأثیر سلیقه‌های فردی یا ذهنیت‌های غیرعلمی جهت‌گیری می‌کنند، در حالی‌که باید بر اساس الگوهای علمی و روش‌های پایدار پیش بروند.»
وی با اشاره به اهمیت آموزش در ارتقای فرهنگ محیط زیست افزود: «آموزش باید متناسب با گروه‌های مختلف مخاطب، با زبان و محتوای مناسب طراحی شود. شورای فرهنگ عمومی کشور چارچوب‌هایی برای این آموزش‌ها در نظر گرفته، اما هر نهاد و فرد نیز می‌تواند در این مسیر نقش‌آفرینی کند.»
بازگیر با اشاره به پیشینه تاریخی مدیریت منابع آب در ایران گفت: «سرزمین ما هزاران سال پیش با قنات‌ها و شیوه‌های بومی، آب را در سخت‌ترین شرایط اقلیمی مدیریت می‌کرد. امروز نیز باید طبیعت را به رسمیت بشناسیم و از مداخلات غیرعلمی مانند اصلاحات هندسی بی‌مبنا پرهیز کنیم.»
وی دومین مأموریت خانه‌های محیط زیست را ارتقای مسئولیت‌پذیری اجتماعی دانست و گفت: «این مسئولیت‌پذیری در سطوح فردی، نهادی و دولتی باید تقویت شود. بسیاری از آسیب‌های زیست‌محیطی، مانند آلودگی صوتی، ناشی از ضعف اخلاقی و نبود سازوکارهای نظارتی مؤثر است.»
مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در پایان تأکید کرد: «توسعه فعالیت‌های مشارکتی، سومین محور خانه‌های محیط زیست است. باید حتی منتقدان و مخالفان را به جلسات دعوت کنیم و قدرت گفت‌وگو با دیدگاه‌های متفاوت را داشته باشیم. این مسیر، تنها راه رسیدن به توسعه پایدار و حل مسائل پیچیده محیط زیستی کشور است.»
رجایی‌نیا: خانه هم‌افزایی انرژی و آب الگویی موفق از مشارکت تخصصی و مردمی است
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان رضوی گفت: خانه هم‌افزایی انرژی و آب یک نهاد علمی، تخصصی، مردمی و اجرایی است که توانسته فارغ از بروکراسی‌های اداری، نقش مؤثری در حل مسائل محیط زیستی ایفا کند.
هادی رجایی‌نیا روز چهارشنبه در مراسم افتتاح خانه محیط زیست هم‌افزایی انرژی و آب خراسان رضوی اظهار کرد: «در جوامع توسعه‌یافته، توسعه پایدار با کوچک شدن دولت‌ها و بزرگ شدن انجمن‌ها و تشکل‌های مردمی محقق شده است. خانه هم‌افزایی انرژی و آب نیز نمونه‌ای موفق از چنین تشکلی در کشور ماست که همکار و دستیار دستگاه‌های دولتی در اجرای مأموریت‌های تخصصی شده است.»
وی با اشاره به وضعیت نامطلوب محیط زیست در کشور افزود: «حال محیط زیست در حوزه‌های آب، انرژی، هوا و خاک خوب نیست و نیازمند بازنگری جدی در عملکردها هستیم. گذار از سنت به مدرنیته در کشور به‌درستی مدیریت نشده و مداخلات ما متناسب با توسعه تکنولوژی نبوده است.»
رجایی‌نیا با بیان اینکه اصلاحات محیط زیستی نیازمند دقت و نگاه علمی است، گفت: «جراحی‌های ساختاری در این حوزه ضروری است، اما باید مراقب بود که هزینه‌های آن منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیر نشود. نگاه علمی مجموعه‌های تخصصی مانند خانه هم‌افزایی می‌تواند در این مسیر راهگشا باشد.»
وی همچنین به ضعف هم‌افزایی میان دستگاه‌ها اشاره کرد و افزود: «در کشور ما، عملکرد دستگاه‌ها به‌صورت انفرادی قابل قبول است، اما هنگام مواجهه با مسائل مشترک، به‌جای هم‌افزایی، گاه عملکرد منفی حاصل می‌شود. این خلأ باید با تقویت همکاری‌های بین‌بخشی جبران شود.»
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری در پایان تأکید کرد: «گفتمان محیط زیستی باید به یک جریان غالب در جامعه تبدیل شود. ظرفیت آموزش عمومی بسیار بالاست. توسعه مشارکت‌پذیری، تولید محتوا و ایده‌پردازی تخصصی باید در کنار هم دنبال شود تا بتوانیم این گفتمان را در میان همه اقشار جامعه نهادینه کنیم.»
رئیس کمیته آب و محیط زیست خانه هم‌افزایی: استانداردهای سختگیرانه مانع اجرای بازچرخانی آب خاکستری شده‌اند
رئیس کمیته آب و محیط زیست خانه هم‌افزایی انرژی و آب و نماینده شرکت آب و فاضلاب مشهد گفت: خانه هم‌افزایی انرژی و آب در حوزه محیط زیست اقدامات تخصصی متعددی را آغاز کرده که از جمله آن‌ها می‌توان به احداث لندفیل برای پسماندهای صنعتی و ویژه، تسهیل‌گری در احداث ساختمان‌های سبز و پیگیری مسائل مربوط به رودخانه کشف‌رود اشاره کرد.
علیرضا صدقیان در مراسم افتتاح خانه محیط زیست هم‌افزایی انرژی و آب خراسان رضوی اظهار کرد: «در زمینه احداث لندفیل ویژه، جانمایی و اخذ مجوز انجام شده و حتی در حوزه سرمایه‌گذاری نیز حمایت‌هایی در حال انجام است. همچنین موضوع ساختمان‌های سبز و ساماندهی کشف‌رود نیز در دستور کار قرار دارد.»
وی با اشاره به چالش‌های بازچرخانی پساب و آب خاکستری افزود: «یکی از موضوعاتی که خانه به‌صورت علمی به آن ورود کرده، بازچرخانی آب خاکستری است. متأسفانه استانداردهای فعلی کشور در این زمینه بسیار سختگیرانه هستند و باعث شده‌اند هزینه‌های اجرایی تا ۲۰۰ درصد افزایش یابد، به‌طوری‌که جنبه اقتصادی پروژه‌ها از بین می‌رود و سرمایه‌گذاران از ورود به این حوزه منصرف می‌شوند.»
صدقیان ادامه داد: «خانه هم‌افزایی اعلام آمادگی کرده که به‌عنوان یک نهاد علمی در بازنگری استانداردها مشارکت کند، اما تاکنون با استقبال مواجه نشده‌ایم. اگر این استانداردها اصلاح نشوند، اجرای پروژه‌های بازچرخانی عملاً متوقف خواهد شد.»
وی در پایان تأکید کرد: «بازنگری در مقررات و تسهیل فرآیندهای اجرایی در حوزه آب خاکستری، می‌تواند مسیر جدیدی برای حفظ منابع آبی و توسعه پایدار در کشور ایجاد کند.»
معاون کمیته‌های خانه هم‌افزایی: خانه هم‌افزایی انرژی و آب، نهادی اجتماعی برای خلق راه‌حل‌های محیط زیستی است
معاون کمیته‌های خانه هم‌افزایی انرژی و آب گفت: خانه محیط زیست هم‌افزایی انرژی و آب، فراتر از یک مرکز فنی یا اداری، نهادی اجتماعی–فرهنگی است که با تکیه بر هویت‌های محلی، در پی خلق راه‌حل‌های عملی و کم‌هزینه برای حفاظت از محیط زیست است.
امین وطن‌پور روز چهارشنبه در مراسم افتتاح خانه محیط زیست هم‌افزایی انرژی و آب خراسان رضوی اظهار کرد: «هدف این خانه، ایجاد فضایی برای مشارکت واقعی مردم و نهادها در تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات اجرایی محیط‌زیستی است. این مشارکت باید از دل ظرفیت‌های شهری و استانی برخیزد و به اجرا درآید.»
وطن‌پور تأکید کرد: «خانه هم‌افزایی انرژی و آب می‌کوشد با عبور از ساختارهای بروکراتیک، بستری برای هم‌آفرینی میان نهادها و شهروندان فراهم کند. این نهاد می‌تواند حس تعلق و مسئولیت‌پذیری شهروندان را نسبت به محیط زیست تقویت کرده و به الگویی برای توسعه پایدار در سطح استان تبدیل شود.»
هم‌افزایی در کنار هم‌آفرینی
مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی و مسئولیت‌های اجتماعی سازمان حفاظت محیط زیست کشور در سخنان پایانی خود در مراسم افتتاح خانه محیط زیست هم‌افزایی انرژی و آب خراسان رضوی، بر ضرورت تحول در نگاه مشارکتی تأکید کرد و گفت: باید در کنار مفهوم غنی «هم‌افزایی»، به سمت خلق «هم‌آفرینی» نیز حرکت کنیم.
وی افزود: «امروز نگاه جدیدی با عنوان هم‌آفرینی مطرح شده است؛ یعنی ما گرد هم می‌آییم تا چیزی نو خلق کنیم—ایده‌ای تازه، راه‌حلی مشترک، یا اقدامی نوآورانه. این رویکرد، فراتر از جمع جبری ظرفیت‌هاست و به خلق مشترک معنا می‌دهد.»
بازگیر پیشنهاد کرد: «تلفیق هم‌افزایی منتج به هم‌آفرینی می‌تواند مسیر جدیدی برای حل مسائل پیچیده محیط زیست کشور باشد.»
وی در پایان ضمن قدردانی از برگزارکنندگان و مشارکت‌کنندگان این نشست، تأکید کرد: «ضروری است که سایر نهادها و افراد نیز به این حرکت بپیوندند تا با هم بتوانیم آینده‌ای پایدارتر برای محیط زیست کشور رقم بزنیم.»
