سی و هشتمین جلسه کمیته رفع موانع و اجرای بهینه پروژه‌ها در تاریخ ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ با حضور نمایندگانی از نهادهای گاز استان، بهره‌برداری نفت و گاز شرق، پالایش گاز شهید هاشمی نژاد، منطقه چهار عملیات انتقال گاز، آبفا استان و توزیع نیروی برق مشهد برگزار شد.
فناوری فتوکشت؛ تلفیق خورشید و زمین برای آینده
در آغاز این جلسه، دکتر مهرداد پورصادق از دانشگاه ایالتی نبرسکا آمریکا به ارائه مبحثی در خصوص فناوری اگروولتائیک (Agrovoltaic) پرداختند. ایشان توضیح دادند که این رویکرد نوین، امکان بهره‌برداری همزمان از زمین‌های کشاورزی را برای تولید محصولات زراعی و انرژی خورشیدی فراهم می‌کند. این فناوری می‌تواند با بهینه‌سازی مصرف زمین، به توسعه پایدار در بخش کشاورزی و انرژی کمک شایانی نماید.
پورصادق پژوهشگر مقیم آمریکا در توصیف ابعاد فاوری اگروولتائیک گفت:«فتوکشت یا آگروولتائیک، ترکیبی از فناوری فتوولتائیک و کشاورزی است که به استفاده همزمان از زمین برای تولید برق و محصولات کشاورزی اشاره دارد. این مفهوم اولین بار در سال 1981 در آلمان غربی مطرح و از سال 2013 تحقیقات گسترده‌ای در فرانسه، آلمان و ژاپن پیرامون آن آغاز شد. امروزه، کشورهایی مانند آمریکا، چین و هند به دنبال توسعه این سیستم‌ها هستند. پیش‌بینی می‌شود در پنج سال آینده، رشد فتوکشت به 1/5 برابر برسد. این سیستم‌ها بر اساس هدف، نحوه نصب پنل‌ها و نوع محصولات کشاورزی طبقه‌بندی می‌شوند.»
پژوهشگر دانشگاه نبراسکا: گیاهان به بازدهی پنل‌ها کمک می‌کنند، پنل‌ها رطوبت خاک را حفظ می‌کنند.
از آلمان ۱۹۸۱ تا ایران ۱۴۰۴؛ فتوولتائیک کشاورزی در مسیر جهانی شدن
وی در خصوص اثرات حاصل به‌کارگیری این فناوری و فرصت و تهدیدات آن در حوزه کشاورزی گفت:«یکی از مهم‌ترین اثرات فتوکشت، سایه‌اندازی پنل‌های خورشیدی بر روی محصولات است که تحت تأثیر عواملی مانند عرض جغرافیایی، ابعاد پنل، زاویه شیب و ارتفاع نصب، می‌تواند اثرات مثبت و منفی داشته باشد. از جمله مزایای آن می‌توان به کاهش تبخیر سطحی، حفظ رطوبت خاک، محافظت از گیاهان در برابر بادهای شدید و نور خورشید بیش‌ازحد اشاره کرد. از طرفی، پنل‌ها با ایجاد شرایط نوری متفاوت، امکان کشت محصولات متنوع را فراهم می‌کنند.»
پورصادق در تشریح تعامل انرژی خورشیدی و کشاورزی در بطن این فناوری افزود:«کشاورزی بر عملکرد پنل‌های خورشیدی تأثیر می‌گذارد. عواملی مانند دمای محیط، رطوبت هوا و میزان گردوغبار روی پنل‌ها در تولید انرژی مؤثرند. گیاهان با کاهش دمای زیر پنل‌ها، افزایش رطوبت نسبی و کاهش گردوغبار، به بهبود بازدهی سیستم کمک می‌کنند. این تعامل دوطرفه، فتوکشت را به یک راه‌حل مناسب برای استفادۀ بهتر از زمین تبدیل کرده است.»
فتوکشت در حال توسعه در آمریکا، چین و هند؛ پسته و زعفران نیازمند مطالعات بومی‌سازی‌اند.
ظرفیت زمین‌های کشاورزی خراسان برای اجرای فتوکشت چشمگیر است
پژوهشگر و محقق مقیم در آمریکا پیرامون اثر اجرای فتوکشت‌ها در استان خراسان رضوی گفت:«در دنیا پژوهش‌هایی در زمینه فتوکشت روی محصولات متنوعی مانند انگور، گندم و جو انجام شده،اما محصولاتی مانند زعفران، پسته و صیفی‌جات نیازمند مطالعات بیشتری هستند. با توجه به میانگین توان موتورپمپ‌های الکتریکی و پتانسیل بالای زمین‌های کشاورزی در استان خراسان رضوی، توسعه فتوکشت نقش مهمی در افزایش بهره‌وری و بهبود بخش کشاورزی ایفا خواهد کند.»
دکتر پورصادق: زمین‌های مستعد، موتورپمپ‌های برق‌محور و اقلیم مناسب مزیت‌هایی کلیدی‌اند.
بادی بهتر از خورشیدی؟ تجربه ایالت نبراسکا چه می‌گوید
در ادامه مهندس امیر طالبی طرقبه عضو هیئت مدیره خانه هم‌افزایی انرژی و آب و دبیر کمیته رفع موانع و اجرای بهینه پروژه‌ها پیرامون اهمیت تغییر رویکرد سرمایه‌گذاری در استان خراسان رضوی بر انرژی‌های تجدیدپذیر از انرژی خورشیدی به انرژی بادی به ایراد نطق پرداخت.
طالبی طرقبه در این باره گفت:«امروزه تبلیغات گسترده‌ای پیرامون انرژی خورشیدی می‌شود، اما در برخی کشورها مانند آمریکا، تمرکز ویژه‌ای بر گسترش انرژی بادی وجود دارد. بر اساس اطلاعات ارائه‌شده توسط آقای پورصادق، پژوهشگر مقیم آمریکا در ایالت نبراسکا حدود 80 درصد از انرژی مصرفی از منابع تجدیدپذیر تأمین می‌شود که سهم انرژی بادی در آن حدود 55 درصد است، در حالی که تنها 25 درصد از این سبد به انرژی خورشیدی و دیگر منابع تجدیدپذیر اختصاص دارد.»
در نور خورشید یا در باد خواف؟ بازنگری در سیاست‌گذاری انرژی‌های تجدیدپذیر
فعال باسابقه حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر با متذکر شدن نتایج بررسی‌های کمیته رفع موانع و اجرای بهینه پروژه‌ها در زمینه ظرفیت‌سنجی پیرامون منابع انرژی‌های تجدیدپذیر در استان خراسان رضوی گفت:«بسیار در جلسات کمیته اشاره شده که منطقه خراسان با برخورداری از دو تونل بادی خواف و بینالود، پتانسیل بالاتری در زمینه انرژی بادی نسبت‌به انرژی خورشیدی دارد این ظرفیت باید مورد بررسی و سرمایه‌گذاری قرار گیرد. تاکنون سرمایه‌گذاری محدودی در تونل بادی خواف انجام شده است؛ شرکت‌های بزرگ فولاد در این منطقه می‌توانند نقش مؤثری در گسترش نیروگاه‌های بادی ایفا کنند.»
مهندس طالبی: تونل‌های بادی خواف و بینالود سرمایه می‌طلبند.
پیشنهاد پالایش گاز: تدوین برنامه‌های پژوهشی پیرامون اثر پنل‌ها بر محصولات استراتژیک
در بخش دیگر این نشست علیمیرزائی نماینده شرکت پالایش گاز شهید هاشمی‌نژاد در این نشست با بیان اهمیت حرکت چابک در زمینه کشف ابعاد اثرگذاری اگروولتائیک‌ها در اقلیم منطقه خراسان گفت:«آمارهای اخیر نشان‌دهنده استقبال کشاورزان خراسان رضوی از احداث نیروگاه‌های خورشیدی در زمین‌های زراعی است؛ با در نظر گرفتن مزایای فتوولتائیک کشاورزی (آگروولتائیک)، تدوین برنامه‌های پژوهشی هدفمند در این زمینه ضروری است. پیشنهاد می‌شود موضوعات تحقیقاتی متنوع برای بررسی اثر نیروگاه‌های خورشیدی بر محصولات کشاورزی مختلف طراحی و به دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی ارسال شود.»
علیمیرزائی: کشاورزان استقبال کرده‌اند؛ نیاز به داده‌های علمی برای تصمیم‌گیری آینده‌نگر.
وی افزود:«این پژوهش‌ها می‌توانند با تمرکز بر محصولات استراتژیک منطقه، اثرات سامانه‌های فتوولتائیک بر افزایش تولید محصول را ارزیابی کنند . این مطالعات نه‌تنها به بهینه‌سازی کاربری زمین‌های کشاورزی کمک می‌کند، بلکه نتایج آن می‌تواند مبنای علمی برای سیاست‌گذاری‌های آینده در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر و کشاورزی قرار گیرد.»
فرصت‌های فناورانه مغفول در صنعت انرژی خراسان رضوی
در ادامه جلسه نیز چالش‌های متعددی در حوزه‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفت که اهم آن‌ها به شرح زیر است:
وجود مازاد بخار کم‌فشار در برخی فرآیندهای صنعتی
هدر رفت CO2 خالص باقی مانده که کاربردهای متنوعی دارد
فرسودگی تکنولوژی مشعل‌های زباله‌سوز در واحد بازیافت گوگرد
مشکل فرمولاسیون مواد تعلیق‌شکن برای جداسازی امولسیون نفت در آب
مدیریت لجن‌های نفتی (بازیافت یا امحای صحیح)
تأمین آب مصرفی در شرایط کنونی
از بخارهای کم‌فشار تا لجن‌های نفتی؛ چالش‌هایی در انتظار راه‌حل‌های فناورانه و بهینه‌سازی.
