فاجعه‌ای در انتظار شرق کشور؛ فقدان لندفیل صنعتی و افزایش آلودگی زیست محیطی

قانون مدیریت پسماند را بر عهده تولیدکننده گذاشته است

بر اساس اطلاعات موجود، استان خراسان رضوی با چالش‌هایی در زمینه مدیریت پسماندهای صنعتی مواجه است. این استان در حال حاضر فاقد سایت مخصوص دفن پسماندهای صنعتی (لندفیل صنعتی) بوده و این موضوع چالش‌هایی جدی برای مدیریت صحیح و اصولی پسماندهای صنعتی در استان ایجاد کرده است. بر اساس ماده 7 قانون مدیریت پسماندها، مدیریت پسماندهای صنعتی، معدنی و خطرناک به عهده تولیدکننده است. نبود لندفیل صنعتی مناسب در استان، صنایع تولیدکننده پسماند را وادار کرده است تا پسماندهای غیرقابل بازیافت خود را تحت نظارت سازمان محیط‌زیست بسته‌بندی کرده و از طریق کامیون به استان‌هایی که دارای لندفیل هستند، ارسال نمایند. این وضعیت چالش‌ها و مشکلاتی از قبیل افزایش هزینه‌های انتقال پسماند به استان‌های دیگر، افزایش خطر نشت و آلودگی در مسیر و خطرات زیست‌محیطی، درگیر شدن صنایع استان برای اخذ مجوزهای انتقال پسماند بین استانی، افزایش ترافیک جاده‌ای و فشار بر زیرساخت­های راه­ها، افزایش مصرف سوخت و انتشار گازهای گلخانه‌ای و … را ایجاد کرده است. این رویکرد، اگرچه راهکاری موقت برای مدیریت پسماندهای صنعتی است، اما نیاز به ایجاد لندفیل‌های صنعتی استاندارد در استان را برجسته می‌کند. در استان خراسان رضوی، با توجه به رشد صنعتی و افزایش تولید پسماند‌های صنایع، نیاز به لندفیل‌ مناسب برای پسماندهای تولیدی به‌شدت احساس می‌شود. در این گزارش سعی شده ابعاد مختلف ایجاد لندفیل‌‌ صنعتی در خراسان رضوی که به درخواست صنایع مختلف از خانه هم­افزایی آب و انرژی استان بوده است بررسی شود.

مهمترین تولیدکنندگان پسماند

بسیاری از موادی که در صنایع به پسماند تبدیل می‌شوند حاوی مواد سمی می‌باشند مانند پسماند‌های الکترونیکی، کامپیوترها، تلویزیون و … این دسته از پسماند‌ها شامل مواد خطرناکی مانند جیوه، آرسنیک، کادمیوم، پی‌وی‌سی، حلال‌ها، اسیدها و سرب هستند. همچنین پسماند‌های در حال پوسیدگی، مواد شیمیایی اسیدی ضعیفی تولید می‌کنند که با مایعات موجود در پسماند‌ها ترکیب می‌شوند و شیرابه و گاز در لندفیل تشکیل می‌دهند. در زیر به برخی از مهم‌ترین صنایع استان و پسماندهای مربوطه اشاره شده است:

• صنعت داروسازی: پسماندهای شیمیایی، پسماندهای زیستی، پسماندهای بسته­بندی، مواد خطرناک و پسماندهای سمی.
• صنایع شیمیایی و پتروشیمی: پسماندهای خطرناک، پسماندهای جامد و مایع و تکانش­های ثانویه (پسماندهایی که پس از بازیافت و یا استفاده مجدد باقی می‌مانند.)
• صنایع استخراج معادن: مواد باقی­مانده، پسماندهای شیمیایی، آب آلوده.
• صنایع فلزی و ماشین‌آلات: براده‌ها و زوائد فلزی، روغن‌ها و گیریس‌ها، مواد شیمیایی، قطعات معیوب و بسته­بندی­ها.
• صنایع غذایی: ضایعات گیاهی، ضایعات گوشتی، فرآورده‌های لبنی باقی­مانده و پسماندهای بسته­بندی.
• صنعت ساختمان: مصالح ساختمان، مواد بسته­بندی، ضایعات الکتریکی و مکانیکی و مواد شیمیایی.
• صنایع نساجی: پسماندهای گیاهی، پسماندهای شیمیایی، پسماندهای برش و خیاطی و رنگ.

کمتر از 2 درصد از پسماندهای صنعتی کشور به شیوه بهداشتی دفن می‌­شوند

بر اساس مطالعات سازمان حفاظت محیط­زیست در سال 1398، تنها کمتر از 2 درصد از پسماندهای صنعتی کشور به شیوه بهداشتی دفن می­شوند و دفن بخش عمده آن­ها به‌صورت غیربهداشتی است. این در حالی است که بر اساس آمارگیری­های انجام شده وضعیت دفع 44 درصد از پسماندهای صنعتی کشور نامشخص است. به نظر می­رسد نبود لندفیل صنعتی مناسب می‌تواند برخی صنایع را به سمت دفع غیراصولی و مخفیانه پسماندهای خود سوق دهد. این مسئله چالش‌های جدی از قبیل نفوذ مواد شیمیایی و فلزات سنگین به منابع آب و خاک، تهدید سلامت انسان‌ها و اکوسیستم و مشکلات زیست‌محیطی و بهداشتی ایجاد می‌کند.

لندفیل صنعتی چیست و چه کمکی می‌کند؟

لازم به ذکر است لندفیل صنعتی یک تأسیسات مهندسی شده برای مدیریت و دفع پسماندهای صنعتی است که وظایف و عملکردهای مهمی را انجام می‌دهد از قبیل:

1. دفع ایمن پسماندها: لندفیل صنعتی امکان دفع ایمن و کنترل شده پسماندهای صنعتی را فراهم می‌کند.
2. جلوگیری از آلودگی: با طراحی مهندسی و لایه‌بندی مناسب، از نفوذ آلاینده‌ها به خاک و آب‌های زیرزمینی جلوگیری می‌کند.
3. مدیریت شیرابه: سیستم‌های جمع‌آوری و تصفیه شیرابه را برای کاهش اثرات زیست‌محیطی فراهم می‌کند.
4. کنترل گازها: گازهای تولید شده در لندفیل را جمع‌آوری و مدیریت می‌کند تا از انتشار آن‌ها به اتمسفر جلوگیری شود.
5. تولید انرژی: در برخی موارد گازهای تولید شده از پسماند‌های دفن‌شده می‌توانند برای تولید انرژی استفاده ‌شوند.
6. ایجاد فرصت‌های شغلی: سازماندهی لندفیل‌ها نیاز به کارگران، نیروهای متخصص و مدیران دارد که می‌تواند فرصت‌های شغلی ایجاد کند.

لندفیل صنعتی با ارائه راهکاری مهندسی شده برای مدیریت پسماندهای صنعتی، نقش مهمی در حفاظت از محیط‌زیست و سلامت جامعه ایفا می‌کند، ضمن اینکه به صنایع اجازه می‌دهد تا پسماندهای خود را به شیوه‌ای قانونی و ایمن دفع کنند. عدم وجود لندفیل صنعتی کافی در کشور آن دسته از صنایعی که همسو با محیط­زیست تمایل به دفع اصولی و بهداشتی پسماندهای خود دارند را وادار به ارسال پسماندهای غیرقابل بازیافت خود به سایر استان­ها ساخته است. بر اساس اطلاعات موجود، قانون مشخصی که الزام به داشتن لندفیل صنعتی برای هر استان را تصریح کرده باشد، وجود ندارد. با این حال، مدیریت پسماند صنعتی یک ضرورت زیست‌محیطی و بهداشتی است که در قوانین کلی حفاظت محیط‌زیست به آن اشاره شده است و سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت صنعت، معدن و تجارت متولی این مهم هستند.

چرا خراسان رضوی لندفیل صنعتی ندارد؟

1. عدم تخصیص بودجه کافی: احداث لندفیل صنعتی نیازمند سرمایه‌گذاری قابل­توجهی است که تاکنون تأمین نشده است.
2. پیچیدگی‌های قانونی و اداری: فرآیند اخذ مجوزها و هماهنگی‌های لازم بین نهادهای مختلف زمان‌بر و پیچیده است.
3. عدم اولویت‌بندی مناسب: مدیریت پسماند صنعتی تاکنون در اولویت‌های اصلی مدیران استانی قرار نگرفته است.
4. انتقال پسماند به استان‌های دیگر: صنایع خراسان تاکنون پسماندهای خود را به استان‌های دیگر منتقل می‌کرده‌اند که این امر نیاز فوری به لندفیل را کاهش داده است.

مزایای احداث لندفیل صنعتی

1. مزایای ‌محیط­زیستی
2. کاهش آلودگی ناشی از دفع غیراصولی پسماندها
3. جلوگیری از نشت شیرابه به منابع آب و خاک با استفاده از سیستم‌های آب‌بندی مناسب
4. کنترل بهتر گازهای تولیدی از تجزیه زباله‌ها
5. مزایای اقتصادی
   1. کاهش هزینه‌های حمل و نقل پسماند به استان‌های دیگر
   1. ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در استان
   1. امکان استفاده از گاز متان تولیدی برای تولید انرژی
6. مزایای مدیریتی
   1. نظارت و کنترل بهتر بر نحوه دفع پسماندهای صنعتی
   1. امکان برنامه‌ریزی بلندمدت برای مدیریت پسماند استان
   1. کاهش دفع غیرقانونی و مخفیانه پسماندها توسط صنایع
7. مزایای اجتماعی
8. کاهش نگرانی‌های بهداشتی ناشی از دفع نامناسب پسماندها
9. افزایش رضایت عمومی از مدیریت پسماند در استان
10. ایجاد مشاغل ساخت و ساز: در مرحله احداث لندفیل، فرصت‌های شغلی متعددی در زمینه ساخت و ساز ایجاد می‌شود.
11. ایجاد مشاغل عملیاتی: پس از راه‌اندازی، نیاز به نیروی کار برای مدیریت و نگهداری لندفیل وجود خواهد داشت.
12. ایجاد مشاغل تخصصی: نیاز به متخصصان محیط‌زیست، مهندسان و کارشناسان فنی برای نظارت و مدیریت لندفیل.

مزایای سرمایه‌گذاری در لندفیل صنعتی

با توجه به نیاز فزاینده به مدیریت اصولی پسماندهای صنعتی، سرمایه‌گذاری در احداث لندفیل صنعتی می‌تواند یک فرصت سودآور و پایدار برای سرمایه‌گذاران باشد که می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. درآمدزایی پایدار: دریافت هزینه از صنایع برای دفع پسماندهایشان می‌تواند منبع درآمد مستمری برای سرمایه‌گذار ایجاد کند.
2. امکان توسعه کسب و کار: با ایجاد زیرساخت مدیریت پسماند، امکان توسعه فعالیت‌های مرتبط مانند بازیافت و تولید انرژی از پسماند فراهم می‌شود.
3. امکان همکاری با نهادهای دولتی: احداث لندفیل می‌تواند زمینه همکاری‌های سودمند با شهرداری‌ها و سازمان‌های دولتی را فراهم کند.
4. بهبود وجهه اجتماعی: سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیست‌محیطی می‌تواند وجهه مثبتی برای سرمایه‌گذار ایجاد کند.
5. کمک به توسعه پایدار: این سرمایه‌گذاری به حل چالش‌های زیست‌محیطی و بهداشتی منطقه کمک می‌کند.

بر اساس اطلاعات موجود، اقدامات مشخصی برای ساخت لندفیل صنعتی در خراسان انجام شده است، اما هنوز به مرحله اجرایی نرسیده است:

1. مطالعات اولیه: مطالعات لندفیل پسماند ویژه استان توسط اداره کل حفاظت محیط‌زیست در سال 1387 انجام شده است.
2. پیگیری‌های اداری: از طریق کارگروه مدیریت پسماند، پیگیری‌هایی برای احداث لندفیل صنعتی صورت گرفته است.
3. مکان­یابی: محل احداث لندفیل در استان توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست استان شناسایی شده است.
4. شناسایی چالش‌ها: عدم همکاری کافی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان برای یافتن سرمایه­گذار به گفته مسئولین سازمان حفاظت محیط‌زیست استان به‌عنوان یکی از موانع اصلی اجرای پروژه شناسایی شده است. به عبارتی دیگر عدم وجود سرمایه­گذار برای احداث لندفیل مانع اصلی است.
5. تهیه بانک اطلاعاتی: سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت صنعت، معدن و تجارت در حال تهیه بانک جامع اطلاعات پسماند صنعتی هستند که می‌تواند مقدمه‌ای برای برنامه‌ریزی جامع در این زمینه باشد.

چه اقداماتی برای احداث لندفیل صنعتی باید انجام پذیرد؟

1. تهیه طرح توجیهی جامع: انجام مطالعات دقیق و تهیه یک طرح توجیهی کامل برای احداث لندفیل ضروری است. این طرح باید شامل موارد زیر باشد:
   1. تحلیل بازار و نیاز منطقه
   1. برآورد هزینه‌ها و درآمدهای پروژه
   1. پیش‌بینی سودآوری و بازگشت سرمایه
   1. بررسی تأثیرات زیست‌محیطی و اجتماعی
   1. ارائه یک برنامه عملیاتی دقیق شامل زمان‌بندی اجرای پروژه، نحوه مدیریت ریسک‌ها و چالش‌های احتمالی
2. شناسایی عوامل بازدارنده احداث لندفیل صنعتی در استان و برخورد جدی و قانونی با آنان.
3. استفاده از پلتفرم‌های تأمین مالی برای معرفی پروژه به سرمایه‌گذاران بالقوه
4. برگزاری جلسات ارائه (pitch) برای معرفی طرح به سرمایه‌گذاران
5. ارائه تضمین‌های لازم برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری
6. برجسته کردن اهمیت لندفیل در مدیریت پسماند شهری و کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی
7. تخصیص امکانات و خدمات مناسب، در نظر گرفتن مشوق‌های مالیاتی یا تسهیلات ویژه برای سرمایه‌گذاران برای احداث لندفیل صنعتی

جای خالی لندفیل صنعتی در شرق کشور / چرا در شرق کشور لندفیل صنعتی نداریم؟

نبود لندفیل صنعتی مناسب در استان خراسان رضوی، صنایع تولیدکننده پسماند را وادار کرده تا پسماندهای خود را به دیگر استان‌ها مانند اصفهان ارسال کنند که این عمل چالش‌هایی مانند افزایش هزینه‌های انتقال، خطر نشت در مسیر، درگیر شدن صنایع برای اخذ مجوزهای انتقال، افزایش ترافیک جاده‌ای و افزایش مصرف سوخت را ایجاد کرده است.

در این #اینفوگرافی به معایب، مزایا و چالش‌های پیش روی احداث لندفیل صنعتی در خراسان رضوی پرداخته‌ایم.